Apocalyps

Er lijkt een soort van apocalyps ophanden: een apocalyps van het milieu, van de planeet aarde die ontploft. Een zorgwekkende ontwikkeling die deze planeet ondergaat. De frase ‘mijn God schiep eerst de dieren’ heeft iets van ondergeschiktheid van de mens in zich. Ondergeschiktheid aan de grootsheid van de natuur en aan het leven op deze planeet. Hoe gaat deze wereld aan zijn eind komen? En versnelt menselijk handelen dat einde?

Einde van de wereld

Hoe de wereld aan zijn eind komt is een vraag die de mensheid zich al sinds haar ontstaan gesteld heeft. En vooral religieuze wereldbeschouwingen en spirituele stromingen hebben antwoord gegeven op vraag hoe het einde van de wereld zich voltrekt. De oude verhalen over de ondergang van de wereld spelen nog steeds een rol in onze seculiere samenleving. Bekend zijn de verhalen over de herrijzenis van doden, het laatste oordeel, hemel en hel.

Er zijn talloze termen voor het einde van de geschiedenis van de mens:

Apocalyps
Einde van de wereld
Eindtijd
Het einde der tijden
De laatste dagen
Armageddon
Eschaton

Eschatologie

Het praten over en beschrijven van het einde van de wereld wordt aangeduid met de theologische term eschatologie.

Eschatologie betekent ‘de leer van de laatste dingen’. Het is de beschrijving van de ideeën over het einde van de wereld in christelijke, joodse en islamitische religies.

Moderne theologen zien apocalyptische geschriften in de Bijbel niet als een een-op-een voorspelling van het einde van de wereld. Ze interpreteren deze teksten meer als historische, prikkelende teksten die ontstonden in perioden van verdrukking en bedreiging. Vandaag de dag kun je hoop ontlenen aan het idee dat uitzichtloze situaties in het verleden uiteindelijk ook zijn ‘opgelost’. Voor de grote problemen van vandaag geldt uiteindelijk hetzelfde: alles gaat voorbij. Het draait daarbij om volharding en hoop op verlossing.

De katholieke theoloog Edward Schillebeeckxs (1914-2009) vond overigens dat je deze teksten over de eindtijd weliswaar niet te letterlijk maar ook weer niet te historisch moet lezen. Waar het volgens hem om gaat is de uitdrukking van ‘het messiaans verlangen naar de eindigheid van alle verdrukking’ in deze teksten.

Hoe ziet de apocalyps eruit?

Maar toch, hoe komt de wereld aan zijn eind? Als je een Remonstrant er naar zou vragen dan zou die waarschijnlijk zeggen dat ‘het einde der tijden’ wel eens een ecologische vorm zou kunnen hebben.

Remonstranten geloven dat de mens verantwoordelijkheid draagt voor de welvaart en voor de vernietiging van de aarde. Het bijbelverhaal over Noach – waarin God Zijn aarde vernietigt met een grote vloed – zien ze als een waarschuwing. Het gedrag van mensen – hoe slecht ze omgaan met de aarde en met andere levende wezens – leidt tot de woede van God. En Die besluit tot de vernietiging van de aarde, waarbij Hij alleen een handjevol rechtvaardigen redt. De ultieme waarschuwing voor de hedendaagse mens vinden Remonstranten.

De mens moet zijn verantwoordelijkheid nemen en het tij keren waar het nog kan. Een letterlijk ‘einde der tijden-geloof’ leeft niet zozeer bij de Remonstranten, maar ze maken zich wel zorgen om het milieu en de leefbaarheid van deze planeet. Hoe moet het met het voortbestaan van de menselijke soort als bodemschatten uitgeput raken, de aarde verschraalt, en voedseltekorten leiden tot honger, oorlogen en sterfte? Is dat het einde van de wereld? Laten we het zo ver komen? Beter zetten we in op duurzaamheid en kennen we onze plaats in het grote geheel.